W 2015 roku przypada wiele ważnych rocznic związanych z powstaniem i działalnością działających w Polsce Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych. W tym m.in. 70. powstania Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT) czy 60. Muzeum Techniki i Przemysłu NOT.

Obradująca w lutym br. w Warszawie Rada Krajowa, najwyższa władza Naczelnej Organizacji Technicznej, tworzących dziś Federację 39 Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, podjęła Uchwałę o ustanowieniu 2015 roku – Rokiem Jubileuszowym. Bieżący rok rozpoczyna bowiem obchody wielu ważnych rocznic związanych z powstaniem i działalnością Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych.

180. rocznica powstania Towarzystwa Politechnicznego Polskiego
15 marca 2015 r. przypadła 180. rocznica założenia Towarzystwa Politechnicznego Polskiego. Z grona zebranych w Paryżu po klęsce Powstania Listopadowego oświeconych elit tzw. „Wielkiej” Emigracji, gen. Józef Bem tworzy Towarzystwo Politechniczne Polskie. Tak zaczyna się bogata, 180-letnia historia ruchu stowarzyszeniowego techników i inżynierów. W tym czasie Polski nie było na mapie, ale środowiska ludzi techniki czuły potrzebę jednoczenia i zrzeszania się mimo restrykcjom zaborców.

W 1866 r. w zaborze austriackim utworzono Towarzystwo dla Pielęgnowania i Rozpowszechniania Wiadomości Technicznych. Działało ono do 1879 r. W 1877 r. powołano do życia Krakowskie Towarzystwo Techniczne. We Lwowie powstało Towarzystwo Ukończonych Techników, przemianowane w 1878 r. na Towarzystwo Politechniczne, a w 1913 r. na Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie.

W zaborze pruskim polscy technicy działali od 1857 r. w Wydziale Przyrodniczym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1888 r. utworzono Wydział Techniczny, który w 1896 r. przekształcił się w Wydział Przyrodników i Techników. W 1908 r. powstało Towarzystwo Techników Polskich w Poznaniu, które w 1911 r. przyjęło nazwę Stowarzyszenie Techników Polskich w Poznaniu. W zaborze rosyjskim utworzono w 1883 r. Sekcję Techniczną w Warszawskim Oddziale Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. W 1898 r. utworzono Stowarzyszenie Techników w Warszawie.

Tworzone w różnych zaborach, a więc w różnych państwach organizacje, szukały wzajemnych kontaktów. Ponad granicami zaborów zwołano do Krakowa w 1882 r. pierwszy Zjazd Techników Polskich. Do odzyskania niepodległości, takich Zjazdów odbyło się siedem.

110 lat Domu Technika w Warszawie
Ze Stowarzyszeniem Techników w Warszawie wiąże się kolejny jubileusz. 28 listopada 2015 r. przypada 110 rocznica oddania do użytku Domu Technika. Rada Stowarzyszenia postanowiła w 1901 r. wybudować "własny gmach mający odpowiadać potrzebom Stowarzyszenia, jako instytucji ześrodkowującej w sobie życie towarzyskie członków i jednocześnie mającej zadania naukowe i techniczne". Budowę sfinansowano ze składek członków Stowarzyszenia. Wykonawca budowy, Biuro Architektoniczno-Budowlane "Rogóyski, Bracia Horn i Rupniewicz", rozpoczęło budowę w lipcu 1903 r. Warszawski Dom Technika (obecny adres ul. Czackiego 3/5) oddano do użytku po zaledwie dwóch latach budowy.

70-lecie utworzenia Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT)
12 grudnia 2015 r., przypada 70-lecie powstania Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT). Jej powołanie było oddolną inicjatywą ocalałych z wojennej pożogi grupy przedwojennych członków Naczelnej Organizacji Inżynierów (NOI) i Naczelnej Organizacji Stowarzyszeń Techników RP (NOST). Trzeba pamiętać, że niemiecki okupant prowadził w czasie okupacji akcję AB, która miała na celu likwidację inteligencji polskiej, także technicznej. Celem inicjatorów powołania NOT była nie tylko budowa wspólnoty zawodowej, ale przede wszystkim kształcenie kadr techników i inżynierów do odbudowy Polski, jej gospodarki i przemysłu, po ogromnych stratach jakie poniosła Polska w II wojnie światowej. Temu celowi służyła podjęta przez NOT akcja wydawania książek i podręczników technicznych oraz prasy fachowej, kierowania do szkół i na uczelnie fachowców, organizowania kursów, kształcenia i dokształcania fachowców w zawodach technicznych.

60 lat Muzeum Techniki i Przemysłu NOT
W 2015 roku obchodzić będziemy także 60-lecie Muzeum Techniki i Przemysłu NOT. Jego tradycje sięgają XIX stulecia. Nawiązują do założonego w 1875 r. Muzeum Przemysłu i Rolnictwa oraz utworzonego w 1929 r. Muzeum Techniki i Przemysłu. W 1952 r. drugi powojenny, a XIV w kolejności Kongres Techników Polskich wystąpił z wnioskiem o reaktywowanie Muzeum. Ówczesne władze państwowe wniosek przyjęły. Prowadzenie placówki powierzono Naczelnej Organizacji Technicznej. Państwo Polskie zobowiązało się wówczas także, iż będzie ponosiło koszty jej utrzymania. Do celów Muzeum przygotowano siedzibę w oddawanym wówczas do użytku Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Pierwsza wystawa w 1955 r. nosiła nazwę "Postęp techniczny w służbie człowieka" i tę datę uważa się za datę reaktywowania placówki. Obecnie Muzeum powróciło do swojej przedwojennej nazwy.  

Natomiast w 2016 r. będziemy obchodzić 150-lecie wydania pierwszego numeru po dziś dzień ukazującego się czasopisma „Przegląd Techniczny” oraz 110-lecie Krakowskiego Domu Technika.

Obchody jubileuszowych rocznic roku 2015 i 2016 zostaną zwieńczone XXV Kongresem Techników Polskich organizowanym wraz z III Światowym Zjazdem Inżynierów Polskich. Będzie to nie tylko przypomnienie przeszłości, ale także poszukiwanie odpowiedzi na wyzwania przyszłości. Przewodnią ideą obchodów będzie zainteresowanie młodzieży wiedzą i kulturą techniczną. Poruszona zostanie również tematyka kształcenia inżynierów oraz podnoszenia kwalifikacji i kompetencji zawodowych ludzi techniki oraz konkurencyjności polskiej gospodarki w świecie.  

Honorowy Patronat nad obchodami jubileuszy objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski.

Opracowanie: Janusz M. Kowalski