dr Lucjan Gazda, Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury
dr hab. inż. arch. Mykola Bevz, prof. PL, Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury

Autor do korespondencji e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

DOI: 10.15199/33.2017.11.37

Badaniom poddano tworzywa pozyskane podczas badań archeologicznych na Wysokiej Górce w Chełmie w obrębie XIII-wiecznych założeń rezydencjonalno-sakralnych Daniela Romanowicza. Występują one w formie cegieł, płytek szkliwionych oraz dużych objętościowo nagromadzeń bez określonej formy i przeznaczenia, wskazujących na ich produkcyjne pozostałości. Tworzywa te są barwy białej, zielonej i wielobarwne. Nawiązują do pierwotnie tu stosowanych (przed pożarem w 1256 r.) białych alabastrów halickich i zielonego glaukonitytu chełmskiego, o czym wspomina latopis halicko-wołyński. Prowadzono badania fazowe pozyskanych tworzyw za pomocą mikroskopu elektronowego SEM oraz dyfrakcji rentgenowskiej. Wykonano także analizę chemiczną w mikroobszarze przy użyciu mikroskopu elektronowego SEM z przystawką EDS. Badania wykazały, że tworzywa te uzyskiwano w technologiach innych niż ceramiczne, zbliżonych do współcześnie produkowanych materiałów silikatowych. Badane tworzywa gwarantowały realizację założeń ideowych pierwotnych budowli pod wyraźnym wpływem stylistyki XII-wiecznej szkoły pizańskiej.

Słowa kluczowe: kreda; alchemia; marmur; Chełm.

* * *

Medieval material-technological experiment conducted while restoring Daniel Romanowicz’s residential-sacral complex in Chelm

Materials obtained during archaeological excavations on Wysoka Gorka in Chelm in the area of Daniel Romanowicz’s 13th century residential-sacral complex have been subject to examination. They come in the forms of bricks and glazed tiles, as well as sizeable shapeless and purposeless accumulations indicating post-manufacturing remains. The materials are white, green and multi-coloured. They refer to Galicia alabasters and green glauconite from Chelm which were originally used there (before the fire of 1256) – the fact mentioned in the Galicia–Volhynia Chronicle. They were diagnosed by means of a SEM microscope and x-ray diffraction. Furthermore, a micro area chemical analysis was conducted by means of SEM microscope with EDS module. The conducted examination indicated that the materials in question were manufactured using other than ceramic technologies, but similar to the ones used to produce silicate materials nowadays. The tested materials quaranteed the realization of the conceptual assumptions of the structures constructed under the explicit influence of the style of the 12th century Pisan School.

Keywords: chalk; alchemy; marble; Chelm.

Literatura
[1] Bevz Mykola, Andrzej Buko, Lucjan Gazda, Stanisław Golub, Yuryi Lukomskyi. 2015. „Materialy i technologii w architekturniy biografii mista (na prykladi mista Cholm u Polshchi)”. Zberezhennia istorychnoji zabudowy tsentra Odesy shliachom vkluchennia
do osnovnoho spysku Vsesvitnioji spadshchyny UNESCO. Materialy II mizhnarodnoji naukovo-praktychnoji konferentzii. Odesa, Astroprint: 136 – 147.
[2] Buko Andrzej. 2016. Źródła pisane i archeologia: przykład góry katedralnej w Chełmie. Kwartalnik Historyczny. Rocznik CXXIII.
[3] Dąbrowski Dariusz. 2012. Daniel Romanowicz. Król Rusi (ok. 1201 – 1264). Biografia polityczna. Kaków. Wydawnictwo
Avalon.
[4] Gazda Lucjan. 2016. „Wyniki badań surowców i materiałów budowlanych. Od cerkwi katedralnej króla Daniela Romanowicza do bazyliki pw. Narodzenia NMP w Chełmie” [Red:] Buko Andrzej, Gołub Stanisław – Chełm: Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie: 213 – 234.
[5] Gołub Stanisław. 2013. Dokumentacja z badań archeologicznych w latach 2010 – 2012. Projekt badawczy Ministerstwa Nauki
i Szkolnictwa Wyższego „Zespół rezydencjalno – sakralny na Górze Katedralnej w Chełmie”. Chełm.
[6] Jones J. B., E. R. Segenit. 1971. „The nature of opal I. Nomenclature and constituent phases”. J. Geol. Soc. Australia 18 (1): 57 – 68.
[7] Lukomskyi Yuryi, Mykola Bevz. 2012. „Badania archeologiczne fundamentów dawnej katedry w Kryłosie-Haliczu. Problem konserwacji i udostępniania”. XXVIII Konferencja Sprawozdawcza „Badania archeologiczne w Polsce środkowo-wschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie w roku 2011”. Lublin. UMCS.
[8] Voytovych Leontyi. 2016. „Korol Danylo Romanowych: davni i moderni napriamky falsyfikatzii portretu”. Korol Danylo Romanowych: kulturna i derzhavotvorcha spadshchyna yoho doby. L’viv: L’vivska Politechnika. Vyd-vo: Rastr-7. S. 11 – 32.

Otrzymano: 04.09.2017 r.

Przeczytaj cały artykuł >>

Materiały Budowlane 11/2017, str. 88-92 (spis treści >>)